jaarverslag 2024

tentoonstellingen

De tentoonstelling Ja, ik wil!, over 250 jaar trouwjurken in Nederland, opende 14 september en overtrof alle verwachtingen.Bezoekers waren laaiend enthousiast en beoordeelden de tentoonstelling met een 8,5. De openingstijden werden meermaals verruimd om zoveel mogelijk mensen de mogelijkheid te bieden om de expo te bezoeken. Ook de persaandacht was overweldigend. Onder meer NOS, Shownieuws, Tijd voor Max, Blauw Bloed, NRC en het Reformatorisch Dagblad besteedden aandacht aan de expositie. “Wie inspiratie zoekt voor ‘dé dag’, moet in het Fries Museum zijn.”, oordeelde Trouw en De Volkskrant gaf vier sterren. De opening werd feestelijk ingeluid door Fred van Leer en een online rondleiding zorgt voor een blijvende impact. In Ja, ik wil! zag je zo’n 60 jurken – van een trouwkostuum uit 1782 tot tal van hedendaagse ontwerpen, waaronder de trouwjurk van beauty content creator en presentatrice Nikkie de Jager alias NikkieTutorials en koningin Máxima. 

De tentoonstelling Christoffel & Kate Bisschop: Verlangen naar vroeger was nog tot 7 juli van dit jaar te zien en is met een 9 de hoogst beoordeelde tentoonstelling van het museum. Dagblad Trouw noemde het een ‘overweldigende tentoonstelling’ en gaf vier sterren. De tentoonstelling werd afgesloten met een speciale Hylper dag, waarop inwoners van Hindeloopen (de stad die Bisschop zijn faam gaf) de tentoonstelling gratis konden bezoeken. De tentoonstelling For Every Atom van Semâ Bekirović (28 april 2024 t/m 13 april 2025) draaide om de interactie tussen kunst en natuur. Bekirović werkt samen met niet-menselijke ‘kunstenaars’ zoals dieren, natuurlijke processen en fenomenen als zwaartekracht en wind. Een hoogtepunt van de tentoonstelling was Reading by Osmosis, een verzameling kunstobjecten die zijn gecreëerd door natuurkrachten en organismen zoals bijen, regen en mos. Het museum kreeg veel reacties op een oproep voor de inzending van kunst door niet-menselijke makers. De expo schitterde in Nu te zien en Metropolis M schreef: ‘een doordachte, spitsvondige en bijwijlen bijzonder gevoelige tentoonstelling’. Arjan Dwarshuis en Gisbert van Baalen van Vogelspotcast gingen op safari door de tentoonstelling en buiten het museum is een speciale kunstroute door de stad te volgen. Heem (28 april 2024 tot 26 april 2025), een tentoonstelling met hedendaags werk uit eigen collectie en Collectie Nederland, verkende het thema ‘thuis’ in zijn vele facetten. Wat maakt dat je je ergens thuis voelt, en wat blijft hiervan over als je weg van huis bent of je als de plek die je thuis noemt verdwenen is?

fries museum op paad

Op 5 oktober startte het project Fries Museum op Paad in Swichum. Museumstukken gaan drie jaar lang op pad door de provincie Fryslân, mogelijk gemaakt door de VriendenLoterij, en vormen op locatie de basis voor ontmoeting, verbinding en goede gesprekken. De bus is dit jaar 11 keer op pad geweest. Ruim 1.100 Friezen genoten van verhalen, workshops en gezelligheid. De campagne bereikte ruim 40.000 Friezen. Alle bezoekers van de bus krijgen een gratis entreekaartje voor het museum.

collectie

Met ruim 200.000 voorwerpen herbergt het Fries Museum de grootste provinciale collectie van Nederland. De collectie is altijd in beweging. Een hoogtepunt van dit jaar was een opmerkelijke archeologische ontdekking: een fragment van een Vikingzwaard uit de tiende eeuw, ontdekt nabij het Friese Witmarsum. De ‘pommelkap’, die ooit het handvat van een zwaard bekroonde en mogelijk verguld geweest is, is het eerste in zijn soort dat in Nederland is gevonden. Het biedt een zeldzaam inkijkje in de interculturele netwerken van de Vikingwereld en de cruciale rol die Frisia hierin heeft gespeeld. De Fryske Akademy en het Fries Museum doen gezamenlijk nader onderzoek naar de vondst, die is toegevoegd aan de collectie van het museum, mogelijk gemaakt door een bijdrage van de Alma-Tadema Kring van het Fries Museum. 

Dankzij de hulp van het publiek kon het museum een naam geven aan de vrouw op het schilderij Portret van een vrouw in Fries kostuum. Het blijkt te gaan om Grietje Dirks Palsma (1838-1912), grootmoeder van vaderszijde van schilder Piet van der Hem (1885-1961). De collectie is verder uitgebreid met een schenking van het werk Zon over Land van Gerrit Benner. Op 15 mei zijn verzetsvrouwen Wieke Bosch (1882-1945) en Esmée van Eeghen (1918-1944) toegevoegd aan het monument voor gevallen verzetsstrijders in het Fries Verzetsmuseum in Leeuwarden. Familieleden van beide verzetsvrouwen waren aanwezig bij de ontroerende onthulling. Op het monument staan nu 293 verzetsstrijders waarvan drie vrouwen.

Dit jaar leende het museum zo'n 1.900 voorwerpen uit, met name binnen Fryslân. De collectie die het Fries Museum beheert, is permanent op meer dan 100 locaties te zien. Door de financiële situatie van het museum komt de uitleen van voorwerpen steeds meer onder druk te staan. Zo was het museum dit jaar al genoodzaakt om de periode voor het aanvragen van bruiklenen te verlengen naar 6 maanden van tevoren, in plaats van 3. Achter de schermen werkt het museum aan de overgang naar een nieuwe database voor de collectie. Voor uiteenlopende werkzaamheden zet het museum vrijwilligers en mensen vanuit een werkervaringsplaats in. Voor dit laatste ontvingen we dit jaar de re-integratieprijs De Roze Bril, uitgereikt door Effectyf. In opdracht van het Fries Museum en street art organisatie Writer's Block maakte de Poolse kunstenaar NeSpoon een muurschildering op de gevel van Restaurant Wannee van NHL Stenden Hogeschool (Rengerslaan 8). Voor de schildering in Leeuwarden liet NeSpoon zich inspireren door het borduurwerk op een negentiende-eeuwse kamerjas uit de collectie van het Fries Museum. Het nieuwe kunstwerk maakt onderdeel uit van Museum Murals, een initiatief van het Mauritshuis waarbij 20 musea door het hele land de traditionele grenzen doorbreken en kunst naar buiten brengen en mogelijk gemaakt door de deelnemers van de VriendenLoterij.

online

Via de websites (dit jaar zo'n 550.000 keer bezocht), de nieuwsbrief en de social mediakanalen (met een fanbase van 58.000 mensen) maakt het museum de collectie en verhalen op een laagdrempelige manier beschikbaar en bruikbaar. Het museum maakte de tentoonstellingen Christoffel Bisschop en Ja, ik wil in zijn geheel beschikbaar voor het publiek, om iedereen de mogelijkheid te bieden tot bezoek. Eind dit jaar werd de website van het museum voorzien van een nieuw jasje, waardoor deze aantrekkelijker en beter bruikbaar is voor het publiek.

onderwijs

Het Fries Museum heeft dit jaar ingezet op het verlagen van het drempels en het vergroten van de toegankelijkheid. Het onderwijs is hiervoor de belangrijkste doelgroep. De op maat gemaakte onderwijsprogramma’s bij de tentoonstellingen over Christoffel & Kate Bisschop en Ja, ik wil! werden vol lof ontvangen. Leerlingen onderzoeken op allerlei manieren wat al die trouwjurken vertellen, bijvoorbeeld over de maatschappelijke positie van de draagster. Speciaal voor de tentoonstelling Ja, ik wil! ‘upcycleden’ fashionstudenten van drie noordelijke mbo-opleidingen ruim veertig trouwjurken. De jurken zijn voor iedereen te passen in de hal van het museum. Studenten van Firda maakten speciale bruidstaartjes. In de tentoonstelling van Semâ Bekirović krijgen leerlingen en studenten de kans om door de ogen van de kunstenaar te kijken. Ze filosoferen over de rol van natuur in ons dagelijks leven, verkennen nieuwe perspectieven en onderzoeken hoe natuur en kunst elkaar beïnvloeden. Met Slieker Film en A guide to Leeuwarden is een combinatieprogramma gemaakt voor scholen die een hele dag ‘door de bril van Semâ’ willen kijken. Het Fries Verzetsmuseum organiseerde de pilot ‘Weet wat je zegt', een burgerschapsproject waarin leerlingen van het primair onderwijs debatteren over thema's als vrijheid en democratie. De jaarlijkse onderwijsavond voor docenten was ook dit keer weer een groot succes. De speciale terugkomkaartjes voor het onderwijs zorgen voor binding met een doelgroep die we normaal niet snel over de drempel zouden krijgen: veel leerlingen komen na hun schoolbezoek nog een keer terug met bijvoorbeeld hun ouders. Meer dan de helft daarvan bezoekt voor het eerst ons museum. Met het totaal aantal leerlingen en studenten van 13.675 is 2024 een zeer succesvol onderwijsjaar te noemen.

activiteiten

Het museum verlaagt drempels verder door het organiseren van activiteiten voor kwetsbare doelgroepen, zoals de speciale rondleidingen voor mensen met dementie, gratis kinderworkshops in vakanties en op zondagen (kinderen hebben altijd gratis toegang tot het museum), een coole kidsnacht, samenwerkingen met VluchtelingenWerk, gebarentaalrondleidingen en gratis publieksopeningen van tentoonstellingen. De hal van het museum biedt podium aan wisselende exposities van partners. Dit jaar waren onder meer het Fotopodium van Kunstkade, een fotopresentatie over graffitikunst in Leeuwarden en het AmbachtenLab Ja, ik wil! zichtbaar. Het museum is ook aangesloten bij het project rond Leeuwarden Oost van de gemeente, waarbij twintig jaar lang gewerkt wordt aan de leefbaarheid in de wijken. De jaarlijkse Museumnacht was volledig uitverkocht en trok met name jongvolwassenen. De nacht bood een programma met live muziek en kunstperformances, een geur-bar, speciale speedtours, proeftrouwen en offline Tinder. Samen met Kunstinitiatief VHDG organiseerde het museum bovendien een kunstmanifestatie-voor-1-nacht. Voor deze manifestatie schreven de organisaties een open call uit voor bevlogen kunstenaars uit verschillende disciplines die wonen en/of werken in Friesland. Een jury selecteerde Hannah van der Heide (2000, Nes), Hannes Schievink (2001, Dokkum) en Marcella de Wolff (1990, Arnhem) als winnaars. Het activiteitenprogramma bij Ja, ik wil is een hit met uitverkochte rondleidingen en lezingen, een gratis publieksopening en zelfs de mogelijkheid om in het museum te trouwen!

Duurzaamheid

Het Fries Museum timmert hard aan de weg voor een duurzamer profiel en met succes: door een aanpassing in het algoritme van de klimaatinstallatie is het energiegebruik van de installatie met 36% gedaald. Dit is een bijzondere besparing van 145 ton CO2 op jaarbasis.