Maak kennis met Wybrand de Geest! De komende periode kun je op onze website maandelijks blogs lezen over Wybrand, een van de belangrijkste portretschilders van de 17de eeuw, om alvast in de stemming te komen voor de grote tentoonstelling die we in 2025 over hem organiseren.
Met de schenking van Tjaard van Humalda van Eysinga kwam Wilsck van Feytsma in 1966 mee naar het Fries Museum. Een jonge vrouw met een zacht gezicht en donkerblond los vallend haar. Toegeschreven aan Wybrand de Geest, maar niet gesigneerd of gedateerd, net zomin als de pendant, het portret van haar man.
Begin augustus 1644 trouwt Wilsck in het kerkje van Wirdum met Hessel Roorda van Eysinga, grietman van Leeuwarderadeel. Daar worden ook hun twee dochtertjes gedoopt. Beide jonggestorven meisjes krijgen dezelfde voornamen: Tet Foockel. Foockel is een vernoeming naar de moeder van Hessel en Tet komt van Teth Roorda. Deze Teth Roorda bedacht Hessel in haar testament, maar wel onder de voorwaarde dat hij haar achternaam aan de zijne toevoegt. Hessel van Eysinga heet dus voortaan Hessel Roorda van Eysinga.
Voor Wilsck en Hessel is hun huwelijk vast en zeker aanleiding geweest voor een poseersessie bij Wybrand de Geest. Eeuwen later is te zien, dat de twee portretten echt toe zijn aan restauratie. Dankzij de Wassenbergh-Clarijs-Fontein Stichting kan dat gebeuren – samen met een tiental andere portretten – tijdens de aanloop naar de Wybrandtentoonstelling in 2025. Wilsck en Hessel komen terecht in Amsterdam, in de deskundige handen van restaurator Michel van der Laar.
Wilsck knapt al geweldig op als de vergeelde vernis is weggehaald, maar dan stuit de restaurator op een donkere, korrelige laag retouches op de linker- en rechterplank. Net alsof er koffiedik in de verf zit. Wat verbergt dit? Waar kijken we eigenlijk naar? Wat is er in vredesnaam bij eerdere restauraties gebeurd? En opname met een handzame infraroodcamera in het Amsterdamse atelier brengt enkele lijntjes in hun gezichten in beeld. Bewijs van een ondertekening op een cruciaal gebied, maar daar blijft het bij.
Na lang wikken en wegen gaat Michel van der Laar toch de diepte in en vindt daar aan beide zijden een plank met een totaal andere 17de-eeuwse voorstelling, die ook nog eens een halve slag gedraaid is. Geplooide gewaden en handjes komen tevoorschijn. De dikke, grijswitte laag van de kraag aan Wilscs linkerzijde laat zich niet verwijderen.
Een uitvoerige reparatie dus, twee nieuwe oude planken aan een gehandhaafde middelste plank. Zouden jonkheer Tjaard en zijn vrouw dit hebben laten doen door een restaurator in hun laatste woonplaats Den Haag of is de overgebleven plank al eerder aangevuld? Heeft vraatzucht van de houtworm de hand gehad in verregaande aantasting van de zijplanken? Gelukkig is het gezicht van Wilsck hieraan ontsnapt en kunnen we haar nog altijd aankijken. Het patroon van haar mooie jurk heeft wel ernstig te lijden gehad en het is ook niet helemaal duidelijk wat er met de vorm van de over elkaar liggende kragen is gebeurd. Een grote uitdaging voor de restaurator om haar zoals het ooit was weer aan te kleden. Advies van 17de-eeuwse mode-experts van weleer en van nu is dus ook zeker nodig.
De 'duurzame' reparatie van weleer maakt in elk geval duidelijk, waarom er geen spoor meer van een signering of datering te ontdekken valt...
Vanaf volgend jaar september hangt het Fries Museum vol met de mooiste portretten van Wybrand de Geest. Klein, groter en levensgroot zijn ze daar te bewonderen van 6 september 2025 tot 1 maart 2026.
6 september 2025 t/m 1 maart 2026
lees verder
