gezocht: missende tekeningen

album wybrand de geest
gezocht: missende tekeningen

fries museum en tresoar zoeken tekeningen uit album wybrand de geest

05 september 2023

Voor een grote tentoonstelling over de portretschilder Wybrand de Geest (1592-1661) zijn het Fries Museum en Tresoar op zoek naar missende tekeningen uit het vriendenboek van de Friese kunstenaar. Tijdens zijn schilderreis door Europa verzamelde de jonge Wybrand teksten en illustraties van bekenden. Het album mist echter 22 tekeningen, die eruit gescheurd of gesneden zijn. Wie meer weet kan contact opnemen met conservator Marlies Stoter via m.stoter@friesmuseum.nl.

Dit album amicorum uit 1611, met bijdragen van kunstenaars en andere studenten, is in Nederland erg zeldzaam. Het exemplaar van Wybrand de Geest, uit de collectie van Tresoar, is gevuld met teksten in verschillende handschriften en af en toe een tekening in inkt en verf. De achtergebleven randjes papier verraden dat er zo’n 22 tekeningen ontbreken. Vermoedelijk zijn de tekeningen van onder anderen Wybrands broer Gilles de Geest en van de schilders Wouter Crabeth II, Pieter de Molijn, Leonaert Bramer, Cornelis van Poelenburgh, Louis Beaubrun en Mathijs Harings ontvreemd omdat ze geld opleverden. Ontdaan van hun context, zijn ze mogelijk bij verzamelaars en in museale collecties terechtgekomen. De tekeningen zijn circa 148 x 192 mm groot en sommige bladen dragen het watermerk van een narrenkap. Het Fries Museum hoopt een of meerdere tekeningen tentoon te stellen in de aanstaande tentoonstelling.

Een missende bladzijde met nog een klein stukje groen na de bijdrage van broer Gilles de Geest, geschreven in Utrecht op 3 augustus 1613.
Een missende bladzijde met nog een klein stukje groen na de bijdrage van broer Gilles de Geest, geschreven in Utrecht op 3 augustus 1613.
Een spottend versje over de liefde van collega Wouter Crabeth uit 1615.
Een spottend versje over de liefde van collega Wouter Crabeth uit 1615.

Dit album amicorum uit 1611, met bijdragen van kunstenaars en andere studenten, is in Nederland erg zeldzaam. Het exemplaar van Wybrand de Geest, uit de collectie van Tresoar, is gevuld met teksten in verschillende handschriften en af en toe een tekening in inkt en verf. De achtergebleven randjes papier verraden dat er zo’n 22 tekeningen ontbreken. Vermoedelijk zijn de tekeningen van onder anderen Wybrands broer Gilles de Geest en van de schilders Wouter Crabeth II, Pieter de Molijn, Leonaert Bramer, Cornelis van Poelenburgh, Louis Beaubrun en Mathijs Harings ontvreemd omdat ze geld opleverden. Ontdaan van hun context, zijn ze mogelijk bij verzamelaars en in museale collecties terechtgekomen. De tekeningen zijn circa 148 x 192 mm groot en sommige bladen dragen het watermerk van een narrenkap. Het Fries Museum hoopt een of meerdere tekeningen tentoon te stellen in de aanstaande tentoonstelling.

Statussymbool
Een album amicorum (vriendenboek) was in de 16de en 17de eeuw vooral gebruikelijk voor studenten die voor hun studie verschillende universiteiten aandeden. In iedere universiteitsstad vroegen ze hun hoogleraren, medestudenten en andere interessante mensen iets bij te dragen aan hun album, zoals een motto, gedicht of citaat. Adellijke jongens kozen voor de voor hand liggende combinatie van een getekend geslachtswapen en hun naam. Voorbeelden hiervan zijn ook aanwezig in het album van Wybrand de Geest, blijkbaar omdat deze heraldische tekeningen niet aan de man gebracht konden worden. Impliciet documenteerden de studenten met hun album hun reis langs de Europese universiteiten en ontmoetingen onderweg. Eenmaal thuis droegen de schriftelijke bewijzen daarvan bij aan het prestige van het album én de bezitter.

Wybrand de Geest, Zelfportret, 1629. Bruikleen Rijksmuseum, Amsterdam.
Wybrand de Geest, Zelfportret, 1629. Bruikleen Rijksmuseum, Amsterdam.

Reis naar Rome
De in Leeuwarden geboren Wybrand Simonsz. de Geest vertrok begin 17de eeuw naar Utrecht, om daar zijn opleiding tot schilder af te maken. Daar moet hij besloten hebben om toe te geven aan zijn verlangen om door te reizen naar Rome. Iedere kunstenaar met een beetje ambitie moest in die tijd de antieke wereld met eigen ogen gezien hebben. Het duurde jaren voordat hij via Parijs en Aix-en-Provence ook echt in Rome arriveerde en dankzij zijn album amicorum is bekend welke met studenten en collega-kunstenaars hij onderweg omging. Zo liet Gerrit Vredeman een Frans versje en een tekening van zijn wapen achter. Henrick Jans illustreerde zijn woorden met een liggende leeuw, misschien wel om Wybrand de Friese hoofdstad niet te laten vergeten. Mathijs Harings schreef dat hij een ruiter te paard achterliet, maar die tekening ontbreekt: het is een van de tweeëntwintig verdwenen tekeningen. Pas rond 1620 keerde Wybrand terug naar huis, waar hij de meest gevraagde portretschilder van zijn tijd werd, met de Friese Nassaus als zijn belangrijkste klanten.

© Fries Museum - alle rechten voorbehouden disclaimer privacybeleid